Spis treści:
Łódź stoi przed przełomem w zakresie odnawialnych źródeł energii. W centrum Polski, regionie tradycyjnie kojarzonego z wysoką emisją zanieczyszczeń atmosferycznych, realizowane są ambitne projekty badawcze mające na celu wykorzystanie energii geotermalnej na skalę miejską. Miasto, wspólnie z międzynarodowymi partnerami, Politechniką Łódzką oraz firmą Veolia, bada możliwości pozyskiwania czystej energii z gorących wód podziemnych znajdujących się na znacznych głębokościach.
Geotermia może pokryć nawet 10-15% zapotrzebowania Łodzi na ciepło, oferując stabilne, lokalne źródło energii dostępne przez cały rok. To szczególnie istotne w kontekście transformacji energetycznej miasta oraz rosnących kosztów uprawnień do emisji CO2. Badania prowadzone w ramach różnych projektów wskazują na obiecujący potencjał geologiczny regionu łódzkiego, który może zostać wykorzystany zarówno do celów ciepłowniczych, jak i ewentualnie do produkcji energii elektrycznej.
Realizowane inicjatywy wpisują się w szerszy trend rozwoju geotermii w Polsce, gdzie funkcjonuje już kilka ciepłowni wykorzystujących gorące wody podziemne. Łódź ma szansę stać się pierwszym dużym miastem w tej części Europy, gdzie geotermia będzie stanowić istotny element systemu ciepłowniczego o tak znacznej skali.
Łódzka konferencja geotermalna wyznacza kierunki
Październik 2024 roku przyniósł przełomowe wydarzenie dla rozwoju energetyki geotermalnej w regionie. Łódzka Konferencja Geotermalna, zorganizowana przez Veolia Energia Polska oraz Veolia Energia Łódź, zgromadziła ekspertów z branży energetycznej, przedstawicieli administracji centralnej, samorządów oraz sektora biznesowego. Wydarzenie miało na celu omówienie potencjału technologii geotermalnych dla miasta Łodzi i całego regionu łódzkiego.
Podczas konferencji podpisano List intencyjny między Miastem Łódź, Veolią Energią Polska, Veolią Energią Łódź oraz duńską firmą Innargi. Dokument deklaruje współpracę przy poszukiwaniu i eksploatacji zasobów geotermalnych w celu stworzenia zrównoważonego i ekologicznego źródła ciepła. Jak podkreślił Luiz Hanania, prezes zarządu Veolia Energia Polska, celem jest zapewnienie mieszkańcom czystego, stabilnego ciepła, odpornego na zmienność rynków energetycznych.
Eksperci zgromadzeni na konferencji wskazywali na konieczność partnerstwa między samorządami, biznesem i nauką – tzw. „złotego trójkąta”. Krzysztof Zamasz, wiceprezes zarządu Veolia Energia Polska, podkreślał, że realizacja ambitnego celu pokrycia 10-15% zapotrzebowania miasta na ciepło wymaga ścisłej współpracy wszystkich zainteresowanych stron. Wydarzenie pokazało, że Łódź traktuje rozwój geotermii jako priorytet w ramach dekarbonizacji miejskiego systemu ciepłowniczego.
Projekt Veolia i Innargi – międzynarodowa współpraca
Strategiczne partnerstwo między polską Veolią a duńską firmą Innargi otwiera nowe możliwości dla rozwoju geotermii w Łodzi. Innargi, specjalizująca się w finansowaniu, rozwoju i obsłudze ciepłowni geotermalnych, wnosi doświadczenie z realizacji największej w Unii Europejskiej ciepłowni geotermalnej w Aarhus w Danii. Projekt ten, po ukończeniu w 2030 roku, będzie w stanie dostarczyć 110 MW ciepła, a pierwsze dostawy planowane są już na lato 2025 roku.
Duńska firma wprowadza innowacyjny model biznesowy, traktując energię geotermalną jako usługę w ramach koncepcji „kompleksowej obsługi”. Rozwiązanie to zabezpiecza Veolię przed koniecznością ponoszenia wysokich kosztów inwestycyjnych związanych z badaniami geologicznymi, budową infrastruktury oraz eksploatacją złoża. Strony planują współpracę, której efektem mogą być dostawy energii geotermalnej o mocy około 200 MW.
Obecnie Innargi prowadzi badania sejsmiczne w wybranych rejonach Łodzi w celu stworzenia szczegółowej mapy geologicznej podłoża. Badania rozpoczęte w sierpniu 2025 roku są prowadzone w godzinach nocnych przez okres czterech tygodni. Specjalne pojazdy badawcze przemieszczają się określonymi trasami, wysyłając krótkotrwałe wibracje w głąb ziemi, które są rejestrowane przez geofony umieszczone wzdłuż tras. Dane te pozwolą określić, na jakiej głębokości pod Łodzią znajduje się woda geotermalna i jaką ma temperaturę.
Politechnika Łódzka pionierem badań odwiertowych
Politechnika Łódzka od prawie dwudziestu lat rozwija koncepcję wykorzystania energii geotermalnej na swoim kampusie. Uczelnia planuje wykonanie głębokiego odwiertu na głębokość prawie 3 km, który ma zostać oznaczony jako Łódź GT-1. Projekt ten, wyceniany na 20 mln zł, wymaga zewnętrznego dofinansowania, bez którego nie zostanie zrealizowany.
Badania geologiczne wskazują, że na głębokości 2900 m można spodziewać się wód o temperaturze 80-90°C i przepływie 150-200 m³/h. Takie parametry pozwoliłyby na wybudowanie ciepłowni o mocy około 12 MW, co wystarczyłoby do pokrycia potrzeb energetycznych nowoczesnego Centrum Sportowo-Edukacyjnego Politechniki oraz sąsiadujących obiektów. Dr inż. Ewa Chojnacka, rzecznik prasowa Politechniki Łódzkiej, nie wyklucza możliwości produkcji energii elektrycznej w systemie binarnym.
Lokalizacja stacji na terenie Politechniki Łódzkiej została wybrana na podstawie przeprowadzonych badań geosynoptycznych. Spośród sześciu wskazań w obszarze łódzkiej aglomeracji, teren uczelni stwarza najbardziej dogodne warunki dla wierceń geotermalnych. Nawet w przypadku nieosiągnięcia optymalnych parametrów z pokładów triasu, odwiert może być wykorzystany do pozyskiwania energii z pokładów dolnej jury, gdzie parametry wody (70-80°C, około 200 m³/h) są odpowiednie dla celów grzewczych.
Zasoby geotermalne regionu łódzkiego
Analiza potencjału geotermalnego Łodzi wskazuje na występowanie kilku perspektywicznych poziomów wodnonośnych. Zbiornik liasowy zawiera około 13 km³ wody o temperaturze 80-90°C, doggerski – 3 km³ wody o temperaturze około 60°C, górnojurajski – 7 km³ wody o temperaturze około 40°C, a dolnokredowy – 5 km³ wody o temperaturze 20-30°C. Najnowsze analizy rozpatrują również zbiornik triasowy, który może oferować najkorzystniejsze parametry.
Wykonanie głębokich odwiertów do pokładów triasu na głębokości 4000 m może dać możliwość wydobywania wody o temperaturze ponad 110°C i wydajności 200 m³/h. Takie parametry zapewniłyby ekonomiczne uzasadnienie dla upowszechnienia przetwarzania energii geotermalnej na użytkową energię cieplną i elektryczną w skali miejskiej.
Badania sejsmiczne mapują podziemne zasoby
Sierpień 2025 roku rozpoczął kluczowy etap rozpoznania geologicznego potencjału geotermalnego Łodzi. Badania sejsmiczne prowadzone przez firmę Innargi przy wsparciu polskiego podwykonawcy Geofizyka Toruń mają na celu ocenę perspektyw wykorzystania energii geotermalnej w łódzkim systemie ciepłowniczym. Prace są prowadzone na trasie o długości około 160 kilometrów, obejmując obszar miasta i okolic.
Metodologia badań opiera się na wykorzystaniu specjalnych pojazdów badawczych, które w godzinach nocnych (22:00-7:00) zatrzymują się w wyznaczonych punktach i wywołują kontrolowane wibracje w głąb ziemi. System geofonów rozmieszczonych wzdłuż tras rejestruje sygnały odbite od różnych warstw geologicznych, umożliwiając stworzenie szczegółowej mapy budowy geologicznej wnętrza ziemi. Dane te będą kluczowe dla określenia lokalizacji i głębokości występowania wód geotermalnych oraz ich temperatury.
Koordynator projektu zapewnia, że badania są całkowicie bezpieczne dla budynków, ludzi, zwierząt oraz instalacji podziemnych, w tym sieci ciepłowniczych. Czterotygodniowy harmonogram prac został tak zaplanowany, aby minimalizować wpływ na codzienne funkcjonowanie miasta. Wyniki badań sejsmicznych będą podstawą do podjęcia decyzji o ewentualnych odwiertach badawczych i dalszych etapach projektu geotermalnego.
Współpraca z mieszkańcami i transparentność
Firma Innargi przywiązuje dużą wagę do komunikacji z mieszkańcami Łodzi. Po zakończeniu etapu planowania zostanie zaktualizowana strona internetowa projektu, na której udostępnione będą informacje o planowanych trasach przejazdu i harmonogramie prac. Takie podejście ma na celu zapewnienie pełnej transparentności procesu badawczego oraz budowanie zaufania społecznego do projektu geotermalnego.
Łódź wobec europejskich trendów geotermalnych
Projekt geotermalny w Łodzi wpisuje się w szerszy trend rozwoju odnawialnych źródeł energii w Europie. Według danych Międzynarodowej Agencji Energetycznej, energia geotermalna mogłaby do 2050 roku odegrać kluczową rolę w osiągnięciu neutralności klimatycznej. Obecnie w Europie działa ponad 140 elektrowni geotermalnych, a kilkadziesiąt kolejnych jest na różnych etapach rozwoju.
Polska, mimo posiadania znaczącego potencjału geotermalnego, pozostaje w tyle za europejskimi liderami. W 2024 roku w kraju działało zaledwie 9 ciepłowni geotermalnych, podczas gdy zasoby energii geotermalnej posiadają największy potencjał techniczny spośród wszystkich odnawialnych źródeł energii i mogą pokryć nawet 30% krajowego zapotrzebowania na ciepło. Instalacje głębokiej geotermii funkcjonują obecnie w Pyrzycach, Uniejowie, Mszczonowie, Poddębicach i Bańskiej pod Zakopanem, oferując łączną moc 110 MWt.
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przeznaczył 650 mln zł na projekty geotermalne w 45 lokalizacjach, co wskazuje na rosnące zainteresowanie tym źródłem energii ze strony samorządów. Zgodnie z planami Ministerstwa Klimatu i Środowiska, w perspektywie kolejnych 10 lat możliwe jest uruchomienie około 50 nowych otworów geotermalnych i udokumentowanie 40-45 nowych złóż wód geotermalnych w Polsce.
- Energia geotermalna jest lokalnym, stabilnym i czystym źródłem energii dostępnym nieprzerwanie przez cały rok
- Wykorzystanie ciepła geotermalnego stanowi jeden z największych kroków w kierunku niezależności energetycznej społeczności lokalnych
Wyzwania i perspektywy rozwoju
Rozwój geotermii w Polsce napotyka na szereg wyzwań, głównie związanych z wysokimi kosztami inwestycyjnymi oraz długotrwałymi procesami realizacji projektów. Doświadczenia z innych krajów pokazują, że nawet w państwach o najlepszych warunkach geotermalnych, takich jak Islandia, opanowanie tej technologii wymaga znaczących nakładów finansowych i czasu. Kluczowe znaczenie ma także rozwój technologiczny oraz odpowiednie regulacje prawne sprzyjające inwestorom.
Eksperci wskazują również na nowy trend – rosnące zainteresowanie odzyskiem pierwiastków krytycznych z wód geotermalnych, głównie litu. Wstępnie zidentyfikowany potencjał wskazuje na możliwość pokrycia do około 25% zapotrzebowania krajów UE na lit z solanek geotermalnych do 2030 roku, co może dodatkowo zwiększyć opłacalność projektów geotermalnych.
Energia przyszłości ukryta pod stopami
Łódzkie badania geotermalne otwierają nowy rozdział w historii energetyki miejskiej. Projekt realizowany przez konsorcjum Veolia-Innargi, badania Politechniki Łódzkiej oraz prowadzone analizy sejsmiczne tworzą kompleksowy obraz możliwości wykorzystania energii geotermalnej w skali miejskiej. Jeśli wyniki badań potwierdzą optymistyczne prognozy, Łódź może stać się pionierem w wykorzystaniu geotermii w dużych systemach ciepłowniczych w tej części Europy.
Powodzenie łódzkich projektów może stanowić wzór dla innych polskich miast borykających się z wyzwaniami transformacji energetycznej. W kontekście rosnących kosztów emisji CO2 oraz konieczności dekarbonizacji ciepłownictwa, geotermia oferuje stabilne, przewidywalne źródło energii, które nie zależy od warunków atmosferycznych czy zmienności cen paliw konwencjonalnych. Energia ukryta pod powierzchnią ziemi może okazać się kluczem do energetycznej przyszłości nie tylko Łodzi, ale całego regionu.
Realizacja ambitnych planów geotermalnych wymaga jednak dalszego wsparcia finansowego, rozwoju technologicznego oraz uproszczenia procedur administracyjnych. Sukces projektu będzie zależał od skutecznej współpracy między sektorem publicznym, prywatnym i nauką – partnerstwa, które może zapewnić Polsce przodującą pozycję w europejskim rozwoju energetyki geotermalnej.
